Sedert die musiekvideo van die liedjie “Die Afrikaner maak so” in Januarie op YouTube gelaai is, is dit reeds meer as 2,2 miljoen keer gekyk. Twee van Afrikaans se mees geliefde en suksesvolle sangers, Bernice West en Bok van Blerk, het duidelik ’n aar raak geboor met hierdie liedjie wat Afrikaners behoorlik gaande het.
Teen die begin van Mei was dié liedjie reeds vir 15 ononderbroke weke lank op die Maroela Media Afrikaanse Top-20 wat data van stromingsdienste soos Apple Music en Spotify, kykbeurte op YouTube én radiospeeltyd in ag neem. Kort nadat dit op die radar van Afrikaanse musiekliefhebbers gekom het, kon luisteraars duidelik nie genoeg daarvan kry nie en daarom het dit bykans uit die niet op 30 Januarie vir die eerste keer op Maroela se top-20-lys verskyn – in die sesde plek. Hier het dit weke lank geboer in die top-10 en is later vir drie weke lank net-net laer op die ranglys geplaas voordat dit weer hernieude belangstelling gewek en teen die einde van April weer stewig in die top-10 geland het.
Maar hoekom dié belangstelling? Is dit die sangers, die ritme, die woorde of die hele pakkie wat mense teruglok om weer en weer en weer dié lied te luister en uit volle bors saam te sing?
Die volgende hoofstuk van die De la Rey-generasie
In ’n meestersgraadstudie wat ’n dekade gelede aan die Universiteit van Suid-Afrika (Unisa) voltooi is, skryf die navorser Wendy Nell dat Van Blerk se destydse trefferlied “De la Rey”, wat in 2006 vrygestel is, die sogenaamde De la Rey-generasie ingelui het. Die land was in rep en roer en selfs in die Engelse media is oor die lied gegons. Een koerantopskrif uit die tyd het byvoorbeeld dié verwikkeling in Afrikaanse musiek raak beskryf: “Afrikaners take music into daring new field.”
Die Afrikaanse skrywer en sanger Koos Kombuis het Van Blerk as die gesig van ’n nuwe musiekbeweging beskryf en dit vergelyk met Johannes Kerkorrel wat die gesig van die Voëlvrybeweging van die 1980’s was. “Die jeug het weer iets om te sê,” het Kombuis in 2008 verklaar.
Maar hierdie is 2024. Het die jeug dan intussen grootgeword?
Die man met die pen in die hand
Die uitdrukking “die pen is magtiger as die swaard” is dalk in die geval van liedjies soos “De la Rey” en nou ook “Die Afrikaner maak so” waar. En die man met die pen in die hand in beide hierdie liedjies se geval is die sanger-liedjieskrywer en akteur Johan Vorster (Sean Else was wel medeskrywer van “De la Rey”). Vorster, wat jarelank as lid van die Afrikaanse groep Eden opgetree het, is onder meer ook die skrywer van ander treffers soos “Tyd om te trek” – nóg ’n groot lied vir Van Blerk uit 2009.
In 2007 het Else en Vorster in ’n onderhoud verklaar dat “De la Rey” nie ’n politieke lied is nie, maar wel bedoel is om ’n deel van Afrikaanssprekendes se geskiedenis te weerspieël.
Hoewel “Die Afrikaner maak so” al in sekere kringe beskryf is as ’n “strydlied”, stel West dit duidelik dat dit nie die geval is nie. Vir haar gaan dit nie oor stryd nie, maar veel eerder oor ’n viering. “Ek sal dit beskryf as ’n viering van wie ons is, hoe ons is en dat ons nie moet vergeet waar ons krag vandaan kom nie,” verduidelik sy.
Van Blerk stem saam en benadruk dat dié liedjie geen verskuilde agendas het nie en veel eerder ’n viering van goeie Afrikanerwaardes is en “om ons te herinner wat regtig belangrik is”.
Afrikanerskap
“Die Afrikaner maak so” pak een vir een elemente uit wat aspekte van die Afrikaner se kulturele identiteit verwoord. Hoewel die musiek opgewek is, raak die woorde aan talle dieper vraagstukke soos die Afrikaner wat telkens as sondebok gebrandmerk word, die behoud en beskerming van Afrikaans, geloof as anker en die kwessie van verraad onder lede van die Afrikanergemeenskap.
En hoe “maak” die Afrikaner? Hy maak altyd ’n plan, stel Van Blerk dit prontuit, en voeg by dat hardwerkendheid, selfstandigheid en innovasie kosbare kenmerke van dié kultuurgroep is. Vir dié hardebaard is Afrikanerskap ook nie iets wat sondermeer opgegee kan word nie. Hy vergelyk die omarming van sy kulturele identiteit met daardie een ding wat Afrikaners se harte laat warm klop – rugby. “As die Blou Bulle ’n slegte seisoen het, kan ek nie oor die draad spring nie. Ek is in Pretoria gebore, so ek moet maar saam deur die goeie én die slegte jare – dit wys karakter.”
Hoewel die term “Afrikaner” reeds jare lank vir talle ’n ongemaklike begrip was, is dit duidelik dat ’n selfs jonger generasie weer met trots hierdie identiteit aangryp.
Die 23-jarige West beskou haarself “beslis” as ’n Afrikaner, maar verduidelik dat om ’n Afrikaner te wees iets is waaroor elkeen self moet besluit. “Dit lê absoluut in jou eie hande. In my opinie beteken die woord minder as die daad. Mense heg onvergeetlike en onsmaaklike herinneringe aan verskeie woorde, maar dit is uiteindelik jou eie interpretasie van wat ’n Afrikaner is en of jy daarmee vereenselwig,” verduidelik sy.
Vir haar is Afrikaner-wees gekoppel aan verskeie waardes soos durf en daad, eerlikheid en opregtheid. Afrikanerskap is vir haar ook “koeksisters, pannekoek, koffie, kaalvoet-kindwees en die Here wat in ons moedertaal geloof word”.
“Bok-en-Bernice-mania”?
In ’n artikel oor die sogenaamde “De la Rey-fenomeen” het die gerekende historikus Albert Grundlingh geskryf oor die “kultusstatus” wat daardie lied behaal het en aanhangers se reaksie op die lied en die sanger as “Bokmania” bestempel. Om te bepaal of Van Blerk weer hierdie status bereik het met “Die Afrikaner maak so” is dalk nog te vroeg om te sê, maar die Bok-en-Bernice-kombinasie werk beslis.
Dit is die jong West se eerste duet met die gesoute en hardebaard Van Blerk, wat al verskeie liedere oor die Afrikaner se taal en kultuur die lig laat sien het. Dink maar aan “Sing, Afrikaner, sing”, “Afrikanerhart” en “My kreet”.
West, wat in 2019 kykers aan haar lippe laat hang het in die talentkompetisie Maak my famous, het in 2020 gewys dat sy nie net ’n eendagvlieg-musikant is nie. Haar debuutenkelsnit “Sonop-blom” is min of meer teen die middel van 2020 vrygestel en het aanhangers laat saamsing. Met “Lyfie”, wat in 2022 vrygestel is, het sy die land laat saamdans en haar liefde vir God telkens onbeskaamd in haar musiek verklaar.
Met “Die Afrikaner maak so” doen West dit weer, maar hierdie keer saam met Van Blerk. Twee musiekvideo’s van dié lied is al vrygestel. Die tweede is in Maart deur AfriForumTV op die Sol-Tech-kampus in Monumentpark verfilm en wys behoorlik hoe die Afrikaner “maak”. In dié video neem Van Blerk en West self deel aan die pret van Afrikaners en so tussen die sakresies en toutrekkery deur klink die woorde van die lied vrolik op: “Die Afrikaner maak so, hy weet sy krag kom van Bo!”
Volgens Van Blerk het Vorster hom genader om die projek saam met West aan te pak. En vir dié geliefde sanger wat homself sonder skroom ’n Afrikaner noem, was die samewerking fantasties. Dit het aan hom die geleentheid gebied om te eksperimenteer met ’n produksie wat hy nie andersins op sy eie sou waag nie, verduidelik hy. “Ek is mal oor Bernice en die werk wat sy doen. Sy is uiters talentvol.”
“Bok is ’n fees, ons het soveel pret gehad met die verfilming van beide musiekvideo’s,” verklaar West prontuit. “Die kombinasie (van haar en Bok) is nie wat enige iemand verwag het nie, maar toe werk dit soos ’n bom!”
Die Afrikaner maak so-musiekblyspel binnekort op die planke
Teatergangers en musiekliefhebbers kan hul solank gereedmaak, want ’n nuwe, “lê-tot-jy-lag”-musiekblyspel Die Afrikaner maak so kom in Oktober op die planke by AfriForum Teater in Pretoria. Hoewel die span verantwoordelik vir die vervaardiging van die musiekblyspel nog nie veel wil verklap nie, kan uitgesien word na dieselfde gehalte akteurswerk en musiek waaraan teatergangers gewoond geraak het met Die Gelofte: ’n Musiekblyspel en Die Kaplyn. Soos dié suksesvolle musiekteaterstukke, is Die Afrikaner maak so ’n produksie uit die pen van skrywers Jannes Erasmus en Johan Vorster. Vorster en Jacomien de Wet is ook weer aan die stuur van lirieke en musiek.
Bernice West, wat in Die Gelofte: ’n Musiekblyspel die rol van Maria vertolk het, sal weer in Die Afrikaner maak so te sien wees.
En die storielyn? Iets nuuts wag beslis op teatergangers, want volgens Erasmus gaan dié blyspel die storie vertel van die laaste Afrikanergesin wat deur die BBC in ’n bunker opgespoor word. “Hulle word nou uitgestal in ’n museum … en dit is waar die ‘pawpaw’ die waaier tref!”
Hou AfriForum en AfriForum Teater se webtuistes dop vir meer inligting oor dié unieke musiekblyspel.
Kyk “Die Afrikaner maak so”-musiekvideo hier.
